Speciale uitgave 6e editie Dag van Verantwoord Medicijngebruik
Instituut Verantwoord Medicijngebruik
9 januari 2025
Sinds 2020 staat 9 januari bekend als de Dag van Verantwoord Medicijngebruik (DvVM). Op deze dag vragen we aandacht voor een thema dat samenhangt met medicijngebruik. De 6e editie van de Dag van Verantwoord Medicijngebruik gaat over de aanhoudende medicijntekorten.
Als neutrale organisatie en expert in medicatieveiligheid maken we ons grote zorgen over de gevolgen van medicijntekorten. Het is ons doel het thema te agenderen, maar ook het denken over onconventionele oplossingen te onderzoeken.
Persbericht
Utrecht, 9 januari 2025
Medicijntekorten blijven zorgwekkend: oplossing nog niet in zicht
Van de medicijngebruikers heeft 42% de afgelopen zes maanden last gehad van de medicijntekorten. De meesten van hen (84%) maken zich hier zorgen over. Bovendien vinden ze dat de politiek te weinig aandacht heeft voor het oplossen van de tekorten. Dat blijkt uit een recente enquête onder leden van het Medicijnpanel van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM).
Ingrijpende gevolgen
Bij ruim een kwart van de tekorten duurde het meer dan vier weken voor het tekort werd opgelost. De oplossing was vaak het leveren van een ander merk of andere sterkte. Eén op de twaalf mensen kreeg een andere werkzame stof mee. De tekorten leiden tot stress en terugkeer van de klachten waarvoor het medicijn werd gebruikt. Verder hadden de medicijntekorten ook bij veel medicijngebruikers (70%) praktische gevolgen zoals verandering van het tijdstip van inname of innamehoeveelheid.
Oplossingen zijn niet eenvoudig
Ervaringen van patiënten en zorgverleners met oplossingen voor de medicijntekorten zijn zeer uiteenlopend. Het IVM onderzocht dit in een enquête onder artsen en apothekers. Een veel gebruikte oplossing is het halen van medicijnen uit het buitenland. Enkele patiënten gaven bij IVM aan dit al te doen. Ook artsen en apothekers geven aan dat dit soms gebeurt. Van de apothekers vindt ruim de helft dit geen acceptabele oplossing. Zij laten het importeren liever via de Nederlandse apotheek lopen, zodat er een goede controle op het medicijngebruik kan plaatsvinden.
Hergebruik een oplossing?
Het hergebruik van ingeleverde medicijnen mag niet volgens de wet- en regelgeving. In het geval van tekorten zou 87% van de leden van het Medicijnpanel er geen probleem mee hebben om naar de apotheek teruggebrachte geneesmiddelen te gebruiken. Wel stelt de helft van hen als voorwaarde dat de apotheker het geneesmiddel controleert. Ook 88% van de voorschrijvers ziet dit als mogelijke oplossing. Apothekers zijn veel minder positief. Ongeveer een derde vindt hergebruik geen acceptabele oplossing. Een iets groter deel van de apothekers ziet hergebruik wel als acceptabele oplossing bij medicijntekorten.
De komende jaren zullen de medicijntekorten aanhouden. Er is geen zicht op een quick fix. Het IVM roept alle partijen op om alle mogelijke oplossingen te bespreken en te komen tot aanbevelingen voor veilig handelen bij medicijntekorten. Ook de politiek, overheid en zorgverzekeraars spelen een rol om de medicijntekorten om te buigen naar medicatiezekerheid. Voor zowel de patiënt als voor voorschrijver en apotheker.
Uitkomsten onderzoeken
Onderzoek met patiëntmeldingen bij het landelijk Meldpunt Medicijnen
In de periode 1-1-2024 tot en met 30-11-2024 zijn 878 ervaringen door patiënten gedeeld op het Meldpunt Medicijnen. Van deze ervaringen heeft ruim 10% betrekking op een medicijntekort. Vele verschillende middelen zijn genoemd. Vaak is de impact voor de melder groot, van terugkeer van klachten bij de ziekte van Ménière tot moeilijk instelbare diabetes mellitus en ADHD.
Enquête onder medicijngebruikers van het Medicijnpanel
In de enquête onder het Medicijnpanel bleek 42% van de respondenten in het afgelopen half jaar te maken te hebben gehad met medicijntekorten. Bij 11% was zelfs sprake van leveringsproblemen bij drie of meer middelen. Wachttijden liepen op tot meer dan vier weken bij een kwart van de respondenten. Meestal was de oplossing om een ander merk of andere sterkte te leveren, of medicijnen uit het buitenland te importeren. Bij 8% kreeg de patiënt een andere werkzame stof en bij 10% is uiteindelijk geen geneesmiddel geleverd.
Van de respondenten maakte 84% zich zorgen over de medicijntekorten. De tekorten leidden bij 57% van de respondenten tot psychische gevolgen en bij 55% tot terugkeer van de klachten. Verder ondervond 70% praktische problemen, zoals verandering van het tijdstip van inname of inname hoeveelheid, maar ook financiële gevolgen. Voor oplossingen kijken de respondenten met name naar de overheid en naar de zorgverzekeraars.
Enquête onder zorgprofessionals
101 apothekers en medewerkers en 40 voorschrijvers vulden onze enquête naar oplossingen in. Hergebruik van door patiënten ingeleverde restanten wordt door 88% van de voorschrijvers als acceptabel gezien. Een derde van de apothekers is hier op tegen, 44% vindt heruitgifte wel acceptabel bij tekorten. Een andere optie is dat de apotheker de stofkeuze (deels) overneemt van de voorschrijver. 85% van de apothekers vindt dit acceptabel, tegen 50% van de voorschrijvers. Bij een kleine helft van de apothekers komt dit in de praktijk al voor. Van de voorschrijvers heeft ruim de helft geen problemen om de patiënt zelf naar een apotheek in het buitenland te sturen, 40% doet dit ook al. Ruim de helft van de apothekers (51%) vindt dat geen goed idee.
Samenvatting belangrijkste uitkomsten
Medicijngebruikers maken zich grote zorgen over de tekorten en ondervinden hier psychische, lichamelijke en praktische problemen door. Apothekers en voorschrijvers zien mogelijkheden om onorthodoxe oplossingen in te zetten om medicijntekorten op te lossen. Wel verschillen ze van mening over de wenselijkheid en de haalbaarheid van de diverse oplossingen. Ook zetten zorgprofessionals al onorthodoxe methoden in om medicijntekorten op te lossen en daarmee de schade voor de patiënt zo klein mogelijk te houden.
Seniorenwijzer, Medicijntekorten, een groeiend probleem.
Meldpunt Medicijnen
Het Meldpunt Medicijnen is een website waar medicijngebruikers hun positieve en negatieve ervaringen met medicijnen anoniem kunnen delen en ervaringen van anderen kunnen inzien. Het doel: samen werken aan een beter, veilig en verantwoord medicijngebruik. Het Meldpunt Medicijnen bestaat sinds 2004 en heeft inmiddels een kleine 40.000 ervaringen verzameld. Het geeft patiënten een stem: patiënten kunnen hun eigen ervaringen met geneesmiddelen hier kwijt en leren van bevindingen van anderen.
Het meldpunt is gekoppeld aan een database van (bijna) alle medicijnen die in Nederland verkrijgbaar zijn. De database wordt elke maand geactualiseerd.
We zijn altijd op zoek naar nieuwe leden. Informeer je patiënten en cliënten dat ze zich kunnen aanmelden voor het Medicijnpanel. Het IVM organiseert regelmatig onafhankelijk onderzoek en maakt daarom graag gebruik van de meningen en ervaringen van medicijngebruikers. Dit kunnen patiënten zijn die regelmatig of minder vaak medicijnen gebruiken. We laten hun stem horen aan arts, apotheker, zorgverzekeraar, fabrikant en politiek. Deelname is vrijwillig en anoniem. Help ons mee het medicijngebruik in Nederland beter te maken!
Ook gebruik maken van het Medicijnpanel voor onafhankelijk onderzoek? Neem vrijblijvend contact op met: panel@ivm.nl.
