Afsluitende bijeenkomst Taakgroep gepast gebruik van Opioïden

Op 15 december 2022 vond de afsluitende bijeenkomst van de Taakgroep Gepast gebruik van opioïden plaats. In deze laatste vergadering - onder bezielend voorzitterschap van Ruud Coolen van Brakel, directeur IVM - blikten de leden van de Taakgroep terug op de afgelopen vier jaar. Ook bespraken zij op welke wijze zij de komende jaren aan de slag gaan om het voorschrijven en afleveren van opioïden verder te verbeteren.

Anke Lambooij, projectleider van de Taakgroep namens het IVM startte de bijeenkomst. Zij beschreef de werkwijze van de Taakgroep en besprak kort de uitkomst van enkele onderzoeken naar het voorschrijven van opioïden. Het aantal gebruikers van opioïden is sinds 2019 gestabiliseerd, na jaren van groei. De hoeveelheid opioïden die verstrekt is neemt licht af. Anke kon ook de eerste resultaten laten zien van de Monitor Opioïden Tweede lijn, waarin zij het voorschrijven van opioïden door medisch specialisten nader onderzocht. In het eerste kwartaal van 2023 volgt de publicatie.

Eric Scheppink sprak namens het NHG over de rol van het NHG. Het NHG heeft de afgelopen jaren de richtlijnen rond het voorschrijven van opioïden aangepast en blijft dit ook doen. In de herzieningen is er volop aandacht voor de voorzorgen om onnodig chronisch gebruik en misbruik te voorkomen. Het NHG ondersteunt de implementatie met onder meer een protocol voor herhaalmedicatie en – in samenwerking met het IVM – een e-learning en FTO-module. Ten slotte is er op Thuisarts.nl volop informatie voor patiënten die opioïden (gaan) gebruiken, of overwegen hiermee te stoppen.

Alexandra Geesink namens de KNMP belichtte de rol van openbaar apothekers bij het veilig en gepast gebruiken van opioïden. In de afgelopen jaren is ook vanuit de KNMP veel aandacht besteed aan het thema opioïden. Zij benadrukte ook de andere voorzorgen die apothekers nemen voor veilig gebruik van opioïden, zoals het voorkomen van bijwerkingen als obstipatie en het geven van voorlichting over rijveiligheid. Het project in Arnhem waarin apothekers, huisartsen, anesthesiologen en verslavingsartsen samenwerken om gepast gebruik van opioïden te bevorderen is een uitstekend voorbeeld van regionale samenwerking, dat veel regio’s navolging krijgt.

Ook in de ziekenhuizen is volop aandacht voor het gepast voorschijven van opioïden, zo vertelde Maarten Mensink namens de NVA. De generieke richtlijnmodule Gepast opioïdengebruik geeft organisatorische aanbevelingen, onder meer voor een ziekenhuisbreed opioïdenprogramma. In de komende jaren zal deze richtlijn worden geïmplementeerd, onder meer door opname in aandoeningspecifieke richtlijnen. Ter ondersteuning maakt Thuisarts patiënteninformatie bij de richtlijnmodule. De uitdaging wordt om ook lokaal invulling te geven aan een dergelijk programma.

Ook ziekenhuisapotheker Kim Gombert-Handoko namens de NVZA beaamde dat er veel werk al verzet is in de ziekenhuizen. Ziekenhuisapothekers zijn overal in het land bezig met voorschrijfprotocollen, het verbeteren van de informatie voor patiënten en scholen van zorgpersoneel over opioïden.

Verslavingsarts KNMG Thomas Knuijver namens VVGN benadrukte de toegenomen bewustwording in het land, maar waarschuwde ook. De optimale behandeling en begeleiding van mensen die langdurig opioïden hebben gebruikt en hier nu mee willen stoppen is nog niet helder. Hij benadrukte het belang van lokale initiatieven om ook de instroom van nieuwe langdurig gebruikers terug te dringen en pleit voor meer onderzoek.

Edith Dekker blikte namens de Patiëntenfederatie terug op de prettige samenwerking in de Taakgroep en de impact die de activiteiten tot nu toe hebben gehad. Toch ziet zij op allerlei vlakken nog ruimte voor verbetering. Nog steeds zijn niet alle patiënten zich voldoende bewust van de voor- en nadelen van opioïden, zo liet onderzoek van de Taakgroep en het IVM in 2021 zien. Aan alle zorgverleners – artsen, apothekers en hun assistenten – dan ook de oproep om zich hiervoor te blijven inzetten!

Mette Heringa vertelde namens het onderzoeksconsortium TAPTOE over dit meerjarige onderzoeksproject, gericht op alle facetten van opioïdgebruik. Het doel is om misbruik te voorkomen, zonder de toegang tot effectieve pijnbehandeling te verliezen. Na de verkennende fases lopen inmiddels diverse interventiestudies in de eerste en tweede lijn en verslavingszorg. Het werven van huisartsen en apothekers voor de TRIO-3P-studie (een van de studies van TAPTOE) verliep zeer voorspoedig, een teken dat het thema nog steeds kan rekenen op de warme belangstelling van de zorgverleners.  

Namens het Ministerie van VWS sloot Karla van Rooijen de bijeenkomst af. Zij prees de deelnemers en alle zorgverleners voor hun inzet om het gebruik van opioïden in goede banen te leiden en ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet.

Eric Scheppink, Alexandra Geesink, Maarten Mensink en Kim Gombert-Handoko

Thomas Knuijver, Edith Dekker, Mette Heringa en Karla van Rooijen