Meer mensen aan de zware pijnstillers: deskundigen maken zich zorgen om toename

De afgelopen jaren probeerden artsen en overheid het gebruik van opiaten juist omlaag te krijgen. In de Verenigde Staten veroorzaakt met name oxycodon grote problemen, doordat veel mensen eraan verslaafd zijn geraakt.

Sinds 2018 daalde het aantal Nederlandse gebruikers, maar vorig jaar behoorde oxycodon tot de 25 snelst groeiende medicijnen, zo blijkt uit de databank voor genees- en hulpmiddelengebruik van het Zorginstituut Nederland. In 2020 gebruikten nog 390.920 mensen de zware pijnstiller, vorig jaar waren dat er 418.120. Een groei van bijna zeven procent. Het gebruik van een vergelijkbaar middel, fentanyl, nam de afgelopen twee coronajaren ook weer toe. Met morfine is het nooit gelukt om te minderen.

Zorgelijk

De Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie vindt het toenemende gebruik van zware pijnstillers zorgelijk. Patiënten die de middelen langdurig gebruiken kunnen eraan verslaafd raken, ademhalingsproblemen krijgen of zelfs overlijden.

Je kunt je afvragen of het wenselijk is om die medicijnen als brug naar een operatie te gebruiken

Frank Wille, Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie

De anesthesiologen denken dat het groeiende gebruik van opioïden samenhangt met de lange wachtlijsten. Vicevoorzitter Frank Wille werkt zelf als pijnspecialist in twee ziekenhuizen en ziet meer patiënten met pijnklachten doordat ze lang op een operatie moeten wachten. ,,Je kunt je afvragen of het wenselijk is om die medicijnen als brug naar een operatie te gebruiken”, stelt hij.

Voor Marcel Bouvy, hoogleraar Farmaceutische Patiëntenzorg, zit daar de crux: hoe lang gebruiken patiënten de pijnstillers? ,,Het is geen probleem als ze die bij acute pijn na een operatie gebruiken. Maar na een week kan er al gewenning optreden en kan het lastig worden om te stoppen.” Als mensen de middelen langdurig gebruiken, omdat ze op een operatie wachten, is dat volgens Bouvy wél een groot probleem.

Eenzaam

Volgens Kees Kramers, internist-klinisch farmacoloog van het Radboudumc én hoogleraar Medicijnveiligheid, is het gissen naar de oorzaken. ,,Al kan ik me voorstellen dat corona een rol speelt.” En dan bedoelt de hoogleraar niet alleen de lange wachttijden voor bepaalde operaties. Hij stelt dat meer mensen eenzaam waren, waardoor er mogelijk een groep is die langer opioïden gebruikt. Kramers: ,,Als mensen bijvoorbeeld voor pijn na een ongeluk of een val van de trap opioïden krijgen, kan het zijn dat ze die langer slikken om zich beter te voelen. Voor mensen met trauma’s kunnen de medicijnen prettig werken.”

Sommige mensen willen wel, maar weten niet hoe. Er zijn relaties kapotge­gaan, mensen die hun huis uit moesten, hun baan verloren

Marcel Bouvy, Hoogleraar Farmaceutische Patiëntenzorg

Niveau 2019

De taakgroep Gepast gebruik van opioïden probeert al sinds 2019 het aantal gebruikers terug te dringen. ,,Nu zijn we terug bij af op het niveau van 2019”, constateert projectleider Anke Lambooij, tevens apotheker bij het Instituut Verantwoord Medicijngebruik. Ze vermoedt dat met name ziekenhuizen meer opioïden voorschrijven, omdat met name het oxycodongebruik is gestegen en patiënten dat veelal van specialisten meekrijgen. ,,De stijging laat zien dat we er aandacht voor moeten blijven houden. We moeten mensen weer wakker schudden”, stelt Lambooij.

Ook de anesthesiologen pleiten voor een publiekscampagne om voorschrijvers én patiënten bewust te maken van die risico’s. Wille: ,,Voor artsen is het makkelijk om een pil voor te schrijven. Maar als ze tijd nemen om meer uitleg te geven over pijn en de nadelen van medicijnen kan je veel opioïdgebruik voorkomen.”

Patiënten

Bovendien kunnen patiënten zelf op hun gebruik letten als ze meer weten over de effecten die de medicijnen kunnen hebben. Nu gebeurt het volgens apotheker Lambooij nog vaak dat een patiënt de zware pijnstillers van het ziekenhuis meekrijgt en de huisarts een herhaalrecept goedkeurt. ,,Patiënten kunnen ook aan hun specialist vragen hoe lang ze de middelen nodig hebben, zodat ze géén herhaalrecept meer aanvragen. Artsen, apothekers en patiënten moeten samenwerken.” In de regio Arnhem geldt bijvoorbeeld al de afspraak dat huisartsen geen herhaalrecepten voorschrijven zonder overleg met de specialist in het ziekenhuis.

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) zegt de ontwikkelingen op de voet te volgen. ,,Het is in ieders belang om problematisch gebruik van opioïden zoveel mogelijk te voorkomen”, aldus woordvoerder Karim Mostafi. Hij stelt dat de taakgroep Gepast gebruik van opioïden ziekenhuizen ondersteunt bij het voorschrijven van dergelijke zware pijnstillers en zich concentreert op regio’s waar relatief veel mensen opiaten gebruiken.

De deskundigen onderzoeken de komende maanden welke patiënten opioïden zijn gaan gebruiken en of corona heeft geleid tot meer langdurig gebruik. Ook zoeken ze naar manieren om chronische gebruikers te helpen met stoppen. Bouvy: ,,Sommige mensen willen wel, maar weten niet hoe. Er zijn relaties kapotgegaan, mensen die hun huis uit moesten, hun baan verloren. Dit medicijngebruik kan echt tot hele verdrietige situaties leiden.”

Door Ellen van Gaalen, verschenen op 9 juni 2022 op AD.nl. Voor dit artikel is onder meer Anke Lambooij, apotheker bij het IVM en projectleider taakgroep Gepast gebruik van opioïden, om een reactie gevraagd. Let op: voor het artikel is een (gratis) inlog vereist.