Meer informatie over geneesmiddelen en suïcide

Geneesmiddelen kunnen op drie manieren een rol spelen bij suïcide:

• Preventief bij aandoeningen die gepaard kunnen gaan met suïcidaal gedrag.
• Door het veroorzaken of verergeren van suïcidaal gedrag.
• Soms door opzettelijke inname ervan in hoge doseringen.

Hoeveel geneesmiddelen kunnen suïcidaal gedrag veroorzaken of verergeren?

Uit een inventarisatie in het Farmacotherapeutisch Kompas (april 2023) kwam een lijst van 129 geneesmiddelen met een vermelding van suïcidaal gedrag. Suïcidaal gedrag kan vermeld staan als:

• bijwerking
• contra-indicatie
• waarschuwing

Bij welke geneesmiddelgroepen staat suïcidaal gedrag vaak in de bijsluiter?

• antidepressiva
• anti-epileptica
• middelen bij HIV-infecties
• benzodiazepines

Wil je weten bij welke geneesmiddelen suïcidaal gedrag vermeld staat? Raadpleeg dan de lijst van geneesmiddelen.

Wat kun je als zorgprofessional doen om suïcidaal gedrag dóór geneesmiddelgebruik te voorkomen of tijdig te signaleren?

• Wees alert op signalen van suïcidaal gedrag en vraag door bij signalen. Juist het praten over suïcidale gedachten is de eerste stap naar hulp.  
• Bij patiënten die bekend zijn met suïcidaal gedrag:
  • Weeg je de positieve effecten van een geneesmiddel af tegen de kans op het ontstaan/verergeren van suïcidaal gedrag.
  • Ben je alert op geneesmiddelen met suïcidaal gedrag als contra-indicatie of waarschuwing.
  • Schrijf je bij gelijke effectiviteit een middel voor met het laagste risico op ontstaan/verergeren van suïcidaal gedrag.
  • Let je op interacties met geneesmiddelen die de kans op bijwerkingen vergroten.
  • Vraag je bij elk controlebezoek naar bijwerkingen.
  • Benadruk je de noodzaak om direct contact op te nemen als een patiënt bij zichzelf suïcidale gedachten opmerkt.
  • Schakel je, in overleg met de patiënt, naasten in om een oogje in het zeil te houden.
• Ga bij een patiënt met plotseling suïcidaal gedrag na of dit een bijwerking kan zijn van medicatie door de chronologie van klachten en medicatievoorschriften in kaart te brengen. Weet dat bepaalde bijwerkingen van geneesmiddelen (bijv. slapeloosheid, tinnitus) ook aanleiding kunnen zijn tot suïcidaal gedrag.

Hoe kun je als zorgprofessional het risico op opzettelijke inname van hoge doseringen geneesmiddelen beperken?

Uit onderzoek blijkt dat het opwerpen van drempels een effectieve methode is bij suïcidepreventie. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van barrières bij hoge gebouwen. Soms nemen patiënten een opzettelijke overdosering van een geneesmiddel. Om het risico hierop te beperken, kun je denken aan:

• Wees alert op signalen van suïcidaal gedrag en vraag door bij signalen. Juist het praten over suïcidale gedachten is de eerste stap naar hulp. 

• Bij patiënten die bekend zijn met suïcidaal gedrag:
  • Schrijf je bij gelijke effectiviteit een middel voor met het laagste risico op toxiciteit bij overdosering.
  • Stuur je recepten rechtstreeks naar de apotheek.
  • Beperk je de afleverhoeveelheden. Overweeg bijvoorbeeld de herhaalservice.
  • Maak je als arts, in overleg met de patiënt, afspraken met naasten over medicatiebeheer. Wijs naasten ook op het beperken van de toegang tot zelfzorgmiddelen.
  • Spreek je frequente controlebezoeken af om suïcidaal gedrag te monitoren.

Wil je meer weten?

Volg de e-learning Geneesmiddelen en suïcide om te leren welke geneesmiddelen suïcidaal gedrag kunnen veroorzaken of versterken en wat jij hier als zorgprofessional aan kunt doen. Deze cursus is gratis voor de eerste 750 deelnemers. 

Ben je apotheker of huisarts? Bespreek het onderwerp dan in het FTO en maak gebruik van de FTO-module Geneesmiddelen en suïcide.