Dalende trend gebruik opioïde pijnstillers doorbroken

Het IVM roept zorgprofessionals op alert te blijven bij het voorschrijven en afleveren van opioïden. Aanleiding is het verschijnen van de Themarapportage Opioïden van de Monitor Voorschrijven Huisartsen (MVH). De rapportage laat zien dat het gebruik van opioïden in 2021 niet verder afneemt.

In 2019 en 2020 nam het gebruik van sterkwerkende opioïden zoals oxycodon, morfine en fentanyl af. Gemeten over het hele jaar 2021 nam het aantal gebruikers van sterkwerkende opioïden toe ten opzichte van een jaar eerder. Het gebruik is terug op het niveau van 2019, maar nog altijd lager dan in 2018, het jaar met de meeste gebruikers.

Over de oorzaken van de toename is veel onduidelijk. De toename van het aantal gebruikers is in de hele zorg zichtbaar. Zo nam het aantal nieuwe gebruikers met een eerste recept van de huisarts met drie procent toe in 2021. Voor de medisch specialisten ontbreken de exacte getallen.

Gelijkblijvend chronisch gebruik

Positief nieuws is dat het aantal mensen dat langdurig opioïden gebruikt niet verder is gestegen. Wanneer opioïden langere tijd worden gebruikt neemt de effectiviteit vaak af en komen bijwerkingen zoals afhankelijkheid meer op de voorgrond te staan. Van de patiënten aan wie de huisarts sterkwerkende opioïden voorschrijft, gebruikt één op de drie deze middelen meer dan drie maanden. Het gaat om 101.000 mensen, 1.000 minder dan in 2020. Hoeveel mensen langere tijd opioïden gebruiken op voorschrift van de medisch specialist is niet bekend. Vooral in de provincies Groningen, Zeeland, Limburg en delen van Friesland gebruiken relatief veel mensen langer dan drie maanden een sterkwerkend opioïd. In hoeverre dit samenhangt met bijvoorbeeld vergrijzing is niet bekend.

Blijf alert

Het thema opioïden blijft aandacht verdienen, zo laten de uitkomsten van de Monitor zien. Het niet verder dalen van het gebruik en het aanhoudende hoge aantal langdurige gebruikers van opioïden vraagt om blijvende monitoring van het gebruik van opioïden, en de gevolgen hiervan. Verder roept het IVM artsen en apothekers op om kritisch te blijven bij het voorschrijven van opioïden en patiënten goed voor te lichten. Ook adviseren wij hen om bij langdurige gebruikers van opioïden het gebruik te evalueren en waar mogelijk te helpen met het minderen en stoppen van opioïden. Op de website opiaten.nl staan ondersteunende materialen, ontwikkeld door de Taakgroep Gepast gebruik van opioïden.

Percentage gebruikers van sterkwerkende opioïden korter dan 3 maanden in 2021. 

Infographic Opioïden

Naast de themarapportage heeft het IVM ook een infographic ontwikkeld. Download de infographic voor een korte en visuele weergave van de landelijke en regionale trends bij het voorschrijven van opioïden, met het accent op de huisartsenpraktijk. De beschrijving van de trends is bedoeld voor het evalueren of inzetten van nationaal of regionaal beleid. Het uiteindelijke doel van de MVH is bewustwording van en, indien aan de orde, aanpassing van het voorschrijfgedrag.